 |
De prehistorische vuursteenmijnen van Rijckholt - St. Geertruid
|
|
|
Nadat de Stichting ir. D.C. van Schaik in 2017 de
exploitatie en beheer van de vuursteenmijnen heeft overgenomen van
Staatsbosbeheer is deze Stichting voortvarend aan de slag gegaan om de
noodzakelijke renovatie en consolidatie van de vuursteenmijnen in gang te
zetten.
Daarvoor zijn uitvoerige plannen uitgewerkt en is er uitgebreid onderzoek
verricht door diverse gespecialiseerde bedrijven. In 2019 is daarom op initiatief van de Van Schaikstichting een stabilisatieonderzoek in de prehistorische gangetjes uitgevoerd door het gespecialiseerde bureau GeoControl om vast te stellen in hoeverre de stabiliteit van de prehistorische gangen en de aanwezige stutten nog in orde zijn.
Door de firma Castermans Engineers en door Kleijnen Mergelwerken zijn analyses van de staalconstructies en de mergelwanden verricht.
De renovatie en vernieuwde presentatie zijn mogelijk dankzij een goede
samenwerking tussen de Stichting Ir. D.C. van Schaik, Staatsbosbeheer,
Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed, Eetcafe Riekelt en de gemeente
Eijsden-Margraten. Voor de renovatie is een subsidie ter beschikking gesteld
door de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed in het kader van het programma
instandhouding Archeologische Rijksmonumenten.
De verbeteringen van de presentatie is mogelijk dankzij een Leadersubsidie van
de Gemeente Eijsden-Margraten, de provincie Limburg en Het Europees
landbouwfonds.
Naar aanleiding van alle conclusies uit de onderzoeksrapporten is er een
consolidatie- renovatieplan gemaakt.
Alle onderzoeken leiden onder andere tot de volgende conclusies:
- De aanleg van de verkenningsgang / bezoekerstunnel in de periode 1964-1972 heeft er toe geleid dat de prehistorische gangetjes direct naast deze tunnel zeer instabiel, de natuurlijke stabiliteit in het kalkgesteente is verstoord bij het graven van de verkenningsgang Ook zijn, door het leeghalen van de prehistorische gangen die in de prehistorie voor 65%-90% gevuld waren, de pilaren minder stabiel geworden. De prehistorische gangen direct aan de tunnel zijn overwegend instabiel terwijl de prehistorische gangen verder van de bezoekersgang juist zeer stabiel zijn en prachtige prehistorische landschappen laten zien.
- De draagconstructies zijn beoordeeld op hun stabiliteit voor de
komende 30 jaar. Door het leeghalen van de mijngangetjes in de jaren 60 en door
het graven van de verkenningsgang is er een verschil in druk gekomen waardoor
kruip ontstaat in het gesteente. Hierdoor kunnen stabiliteitsproblemen in
pilaren en dak in de mijntjes voorkomen.
De stalen draagconstructies zijn in redelijk goede staat, De aanwezige corrosie heeft het staal niet aangetast en de stalen wanden zijn ruim voldoende dik om 30 jaar mee te gaan. De draagconstructies waarvan de stabiliteit voor de komende 30 jaar onvoldoende is zullen vervangen worden. - Indeling mijn in zones op basis van het stabiliteitsonderzoek. In de volgende paragraaf de details van de 3 zones.
-
Enkele schachten zijn niet ondersteund, andere schachten
hebben diverse soorten ondersteuningen.
Behalve de stabiliteit hebben deze schachten ook een risico op leegstromen. De schachten zijn ook hierop beoordeeld.
Daar waar eventuele leegstroom de komende 30 jaar groot is zullen extra maatregelen genomen worden.
De vuursteenmijn is op basis van het stabiliteitsonderzoek ingedeeld in drie zones (zie de kaart hieronder):
- Blauw: Deze delen zijn niet betreedbaar doordat doorgangen dicht gemetseld of dichtgevallen zijn.
- Groen: Deze delen zijn veilig of met enkele ingrepen veilig te maken.
- Rood: Deze delen zijn onveilig of slechts met grote werkzaamheden veilig te maken.
De rode delen zijn zo slecht dat ze in principe opgegeven zijn. Deze delen zijn dusdanig gevaarlijk dat restauratiewerkzaamheden erg duur, erg ingrijpend en/of erg gevaarlijk zouden zijn. Deze onderdelen zullen daarom niet gerestaureerd worden.
Er zijn echter vier uitzonderingen op het niet aanpakken van de rode delen. Dit
zijn de donkerrode delen. Deze delen zijn cruciaal om een groen deel erachter te
kunnen bereiken. Als deze donkerrode delen niet gerestaureerd en begaanbaar
gemaakt zouden worden, dan kunnen de achterliggende groene delen nooit meer
bereikt kunnen worden.
Om deze groene delen bereikbaar
te maken zullen er op 3 plaatsen een nieuwe moderne tunnel gemaakt worden die
vanaf de bezoekersgang door de prehistorische gangen wordt gegraven, uitgediept
en verbreed. Hierin worden brede openingen gelaten, gemiddeld 2 meter.
Daarnaast wordt er op 1 plek een korte zijgang verlengd.
Kaart 2019: totaalkaart zonering voor stabiliteit van de
vuursteenmijnen in Rijckholt;
De brede lichtblauwe lijn is de bezoekersgang
© 2019 ArcheoPro / GeoControl
De consolidatie / renovatie betreft vooral de volgende zaken:
- Het realiseren van een informatiecentrum / bezoekerscentrum in een gedeelte van
de kerk van Rijckholt.
In 2022 wordt de presentatie in het bezoekerscentrum gerealiseerd: een presentatie over de vuursteenmijn om te voorzien in een slechtweer- en een winterinformatiepunt.
Door een betere presentatie in de hoofdgang zal de beleving een stuk groter worden.
Op bovenstaande kaart zijn in kleur alle locaties aangegeven waar
werkzaamheden uitgevoerd worden tijdens de consolidatie / renovatie.
© Stichting ir. D.C. van Schaik
Uitleg over de kleur zones van deze kaart:
De rode cirkels zijn de te maken kijkgaten / inspectiegaten in de muren van de lichtblauwe bezoekersgang. Deze muren zijn in de jaren 70 dichtgemetseld en sluiten delen van de prehistorische gangen af. Destijds is niet vastgelegd waarom die prehistorische gangen met muren afgesloten zijn en niet meer betreedbaar zijn.
Via deze 6 kijkgaten kan mede met behulp van een camera bekeken worden hoe de gangen in deze delen er bij liggen, wat hun staat is en of het mogelijk is, deze delen ook zichtbaar te maken.
De groen delen bevatten stalen ondersteuningen uit de jaren 70 die een onderhoudsbeurt nodig hebben, het betreft 11 locaties.
Deels zullen hier de stalen ondersteuningen vervangen worden of zal er extra draagconstructies bijgeplaatst worden.
De blauwe cirkels zijn tien schachten die een onderhoudsbeurt nodig hebben. De meeste schachten zijn ondersteund maar in de jaren 60 zijn ook enkele schachten onvoldoende ondersteund of helemaal niet ondersteund. Om te voorkomen dat die schachten doorbreken, dienen afdoende ondersteuningen aangebracht te worden. Dit betreft 10 schachten.
De zwarte delen zijn nieuwe bezoekersgangen (zijgangen) en verlengde
gangen. In totaal worden er op vier plaatsen een nieuwe zijgang gegraven. Op
twee plaatsen betreft dit een geheel nieuwe zijgang en op twee plaatsen wordt
een bestaande, korte, zijgang extra verlengd.
Dit wordt gedaan omdat de delen waar de gang komt minder stabiel zijn. Stabilisatiewerkzaamheden zouden zo ingrijpend zijn voor het ondergrondse landschap en de archeologie, dat het goedkoper, veiliger, mooier en efficiënter is om een gewone, grote gang te graven die dwars door het instabiele deel gaat waar dan ook onderzoekers en bezoekers de achterliggende delen veilig kunnen bereiken.
In april 2021 zijn renovatie / consolidatie werkzaamheden in de vuursteenmijnen gestart en werden in april 2023 afgerond.
Tijdens alle werkzaamheden wordt er ook archeologisch onderzoek verricht en zijn
er al diverse interessante vondsten gedaan.
Enkele hiervan zullen in het bezoekerscentrum tentoongesteld worden.
Hieronder enkele overzichtskaarten van de realisatie van een nieuwe doorgang naar uitzicht op prachtige oude mijntjes:
Plattegrond met overzicht van de te realiseren nieuwe doorgangen
© Stichting ir. D.C. van Schaik
Plattegrond met details van 3 van de te realiseren nieuwe doorgangen met
mooie panorama's op de vuursteenmijntjes.
© Architectenbureau Leise & Stichting ir. D.C. van Schaik
Hieronder enkele foto's van de aanleg nieuwe bezoekersgangen.
Werkzaamheden voor de nieuwe bezoekersgang van de prehistorische
vuursteenmijnen © Stichting ir. D.C. van Schaik
Vorderingen
aan de nieuwe bezoekersgang van de prehistorische vuursteenmijnen © Stichting ir. D.C. van Schaik.
Het afvoeren van het materiaal dat vrij komt bij
het graven van de nieuwe bezoekersgang van de prehistorische
vuursteenmijnen.
© Stichting ir. D.C. van Schaik
Visualisatie van de doorgang in wording met mooie
panorama op de oude prehistorische vuursteenmijnen.
© Stichting ir. D.C. van Schaik
Voor meer foto's van de
renovatie / consolidatie, zie de
speciale sectie op de foto
pagina elders op deze site.
Alle informatie over deze renovatie is te vinden op een speciale website Van
Schaikstichting:
Verbouwing vuursteenmijnen.
Impressie bezoek aan de vuursteenmijnen 11 juni 2022
Op zaterdag 11 juni 2022 kreeg ik een mooie en bijzondere rondleiding van Joep
Orbons (Stichting ir. D.C. van Schaik) in de vuursteenmijnen.
De aanleiding was de grote renovatie van de vuursteenmijnen die inmiddels in een
ver gevorderd stadium is gekomen.
Joep en ik hebben al jaren prettig contact met elkaar, maar
vandaag zagen we elkaar voor het eerst.
Het was een bijzonder fijne en interessante dag met leuke en boeiende gesprekken
over o.a. de renovatie.
De 4 nieuwe bezoekersgangen zijn net gestuukt, zodat ik als
een van de eerste de nieuwe bezoekersgangen kon bekijken en beleven.
Een van de vier nieuwe bezoekersgangen. Het stucwerk is pas een paar dagen
oud.
Na het aanleggen van speciale verlichting later dit jaar zal het effect nog
spectaculairder worden.
Het bijzonder mooie geelachtige stucwerk verricht wonderen.
Wat een verschil met de grijze / grauwe hoofdgang zoals deze al sinds 1978
bestaat. Er is bewust voor de gele mergel kleur gekozen bij het stucwerk,
waardoor de gangen veel natuurlijker aandoen
Het effect mag er echt zijn. Je ziet links en rechts de oude mijntjes door vrij
grote vensters.
Je staat nu letterlijk midden in de prehistorische mijntjes.
Daardoor is het een geheel andere beleving geworden dan voor de renovatie.
Impressie vanuit de gerealiseerde nieuwe bezoekersgangen: zo dicht bij de
oude mijntjes kun je nu komen!
In een van de 4 nieuwe bezoekersgangen is zelf een gedeeltelijk open schacht te zien waarbij haksporen in de mergel zichtbaar zijn uit de prehistorie.
Impressie vanuit de gerealiseerde nieuwe bezoekersgangen:
zicht op een prehistorische schacht!
Bij een andere bezoekersgang sta je bijna direct naast een dichte schacht . Deze zal op korte termijn worden voorzien van een mooie metalen stut (als extra beveiliging tegen instorten).
In de ventilatieschacht zal een geologisch profiel worden
aangebracht zodat bezoekers een goed beeld krijgen van alle bodem lagen. Tevens
krijgen ze een beeld over de lengte van de schacht.
Bezoekers kunnen onder deze schacht doorlopen.
De geologische lagen zullen, elk in een eigen kleur, zichtbaar worden gemaakt.
Nog een impressie van een van de vier nieuwe bezoekersgangen.
Na het aanleggen van speciale verlichting later dit jaar zal het effect nog
spectaculairder worden.
Het bijzondere is ook dat er nu gemakkelijker nieuw
archeologisch onderzoek gerealiseerd kan worden in nog niet eerder opgegraven
mijntjes.
Ook in dit opzicht biedt deze renovatie nog meer toekomst mogelijkheden.
Impressie vanuit de gerealiseerde nieuwe bezoekersgangen:
zicht op o.a. een oude mergel steunpilraar
Het is een zeer bijzondere, leerzame en heel boeiende
ervaring.
Wat een belangrijke en bijzonder goed doordachte aanpassingen!
Er is echt heel goed nagedacht over de uitwerking door het team dat deze
renovatie heeft gerealiseerd .
Nog een impressie van een van de vier nieuwe bezoekersgangen.
Na het aanleggen van speciale verlichting later dit jaar zal het effect nog
mooier worden.
Deze unieke renovatie maakt dat het bezoek aan de
vuursteenmijn nog veel interessanter, levendiger en intenser wordt.
Bezoekers zullen hier volop van kunnen genieten.
In april 2023 zal de renovatie van de vuursteenmijnen
feestelijk worden opgeleverd.
In de tussentijd zal er verder gewerkt worden aan het aantrekkelijker maken van
de vuursteenmijnen (Visualisatie: informatie borden; mooiere verlichting ;
presentatie in de gidsenruimte/ technische ruimte etc.)
Er komt extra aandacht voor de archeologische en geologische waarden van de
mijntjes.
Impressie vanuit de gerealiseerde nieuwe bezoekersgangen: zo
dicht bij de oude mijntjes kon je voorheen als bezoeker niet komen!
Tevens is het bezoekerscentrum dan ook volledig ingericht (een presentatie over de vuursteenmijn om te voorzien in een slechtweer- en een winterinformatiepunt.)
In alle opzichten zal een bezoek dan nog leerzamer en interessanter worden.
Alle lof voor het team dat deze renovatie heeft gerealiseerd en begeleid.
Impressie vanuit de gerealiseerde nieuwe bezoekersgangen. Je
ziet 2 mijngangetjes achterdoor
Alle afbeeldingen van de excursie © Henk Engelen
In 10 mei 2023 werd de vernieuwde mijn officieel geopend.
Ook op excursie naar de vuursteenmijnen?
Iedereen kan zich aanmelden voor de reguliere excursies (alleen mogelijk vanaf
april t/m september i.v.m. overwintering vleermuizen).
Zie de pagina excursies voor de mogelijkheden!
Woon je niet in de buurt? Geen probleem. Combineer het bezoek aan de
vuursteenmijnen met bijzondere wandelingen in en rond het Savelsbos.
Overnachten is mogelijk in B&B Riekelt
(op loopafstand van de vuursteenmijnen).
Web-site gemaakt door Henk Engelen
Revised: